JANUS

I.

JANUS

antiquissimus Italiae Rex, A. M. 2722. ante adventum Aeneae A. 150. Fil. Apollinis ex Creusa, Erechthei filia, a Xipheo huius marito adoptatus, quibusdam dicitur. Hic cum ingenti classe in Italiam venit, et Saturnum a Iove fil. Cretâ fugatum, navique in Latium similiter appulsum, hospitio suscepit, agrique colendi rationem ab eo edoctus in regni portionem eum recepit: Amboque unanimi consensu imperantes, duo condidêrunt oppida, quorum alterum Ianiculum, alterum Saturnium vocârunt. Monetam quoque aeream primi cudêrunt, in cuius altero latere rostrum navis, in altero Iani imago erat impresla. Plutarch. in Ρ῾ωμαϊκοῖς ad Quaestionem, (cur nummi veteres ab una parte haberent Ι᾿ανοῦ διπρώσοπον εἰκονα Iani bisrontem imaginem, ab altera πλοίου πρύμναν ἢ πρώραν ἐγκεχαραγμένον, navigti puppim, aut proram insculptam) a plerisque asseri dicit id fieri, Ε᾿πὶ τιμῆ Κρόνου πλοίῳ διαπεράσαντος εἰς Ι᾿ταλίαν, In Saturni honorem, qui navi iu Italiam traiecerit. Ianum autem Regum omnium suae aetatis prudentissimum fuisse volunt, et praeterita scientem, et futura praevidentem; unde et Bifrons fuisle fingitur, pingiturque alterâ manu clavem, alterâ virgam tenens. Mortuus, inter Deos relatus est. A Macrob. Deus Anni creditus, cui Ovid. suffragatur: Fast. l. 1. v. 65.

Iane biceps, anni tacite labentis origo,

Solus de superis qui tua tecta vides.

Templumque 2. portarum habuit Romae ad infimum Argiletum a Numa Pompilio positum, quod tem pore belli patebat, pacis tempore claudebatur. Unde Patuleius et Clusius dictus est. Constat autem, templum hoc ter fuisse clausum, primum regnante Numâ, iterum post bellum Punicum secundum, tertio post bellum Actiacum: (imo ter sub Aug. solo, ut alibi vidimus) Huius autem claudendi, vel aperiendi ratio varia est. Alii dicunt, Romulo contra Sabinos pugnante, cum iam prope vinceretur, calidam aquam ex hoc loco erupisle, quae fugarit exercitum Sabinorum. Hinc ergo tractum morem, ut pugnaturi aperirent templum, quod in eo loco fuerat constitutum, quasi ad spem pristini auxilii. Alii dicunt Tatium, et Romulum facto foedere templum aedificâsle. Unde et Ianus ipse duas facies habet, ut ostendat duorum Regum coitionem: vel quod ad bellum ituri debeant de pace cogitare: vel quod ad proelium exituri locum sibi apertum debeant relinquere, quo tuto possint reverti. Hunc nonnulli eundem esle putârunt eum Sole, ideoque et Quadrifrontem fecêrunt ob 4. quos ambit orbis cardines. Eundem hunc cum Gyge ac Noe fuisle volunt. Versus Ovid. de Iani moneta Fast. l. 1. hi sunt: v. 229.

Multa quidem didici. Sed cur navalis in aere,

Altera signata est, altera forma biceps?

Idem ibid. v. 239.

At bona posteritas puppim formavit in aere,

Hospitis adventum testificata Dei.

Ostendimus antea ex Plutarcho veterum de hac re opinionem, quam tamen ipse non probat, quia cum multis aliis Saturno commune id fuit: Καὶ γὰρ Ι᾿ανὸς καὶ Ε῎υανδρος, καὶ Α᾿ινείας ἐκ θαλάττης προ???εκομἰςθη???αν. Itaque videntur vett. symbolo navis aliud signâsle, nempe arcam Noae, quâ cum suis servatus est ab universali diluvio. Ceterum Ianus ab Hebraeo Gap desc: Hebrew Jain derivari videtur, quia vini repertor fuit, quâ significatione Oenotrius dicitur Dion. Halic. Hist. Rom. l. 1. Huius nominis usus vel nullus, vel rarus semper fuit apud Graecos. Ovid. l. 1. Fast. v. 89.

Quem tamen esse Deum te dicam, Iane biformis?

Nam tibi par nullum Graecia numen habet.

Nic. Lloyd. Plura de illo vide apud Thom. Dempst. ad Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. Virg. Aen. l. 7. v. 180. et l. 8. v. 357. Addo hîc saltem, quod fuit primus ex Selectis Diis, quorum octo duodecim Diis Consentibus seu praecipuis addidêre Romani, primo etiam loco in omnibus sacrificiis nominatus est. Idem primus docuit Italos vinum et far ad sacrificia et religionem magis: quam ad potum et esum, producta esse: Primus aras et pomoeria et sacra docuit: ad pudorem et sanctimoniam domorum primus valvas, seras et claves excogitavit, unde ab eo Ianuae dictae, quibus etiam praeesse credebatur. Olympo Regi Hetruriae fano sacrato, duodenis coloniis totidem pom oeria arasque sacravit et ad continendum recentes rum colonias in officio. virgas fascesque singulis singulos dedit: unde ipse in manu virgam et clavem, sub pedibus vero bis senas aras, habebat, Q. Fab. Pictor, Macrob. Sat. l. 1. c. 9. etc. Simulacrum eius, quod in Capitolio fuit, ita fuisse formatum, ut in manu dextra trecentorum, in sinistra sexaginta quinque numerum teneret, ad demonstrandam anni dimensionem, idem Macrob. cum Plin. memoriae prodidit, vide quoque Lil. Greg. Girald. Syntagm. Deor. Addi possunt retro memoratis eius inventis coronae, navigia, tumultuarii pontes etc. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 2. c. 3. ubi triplicis templi, primi a Rom ulo conditi, quod tempore pacis claudi solebat: alterius, Iani Quadriftontis, amplissimi quatuor portarum in foro Rom. ab Aug dedicati: tertii ad Forum Olitorium a Duillio conditi: item aedis Iani Curiatii, meminit. In Foro habitâsse Ianus Senecae dictus est, quod ad statuas ei in Foro Rom. eiêctas, refert P. Victor in octava Urbis Regione. Vide quoque Thom- Dempster. Paralip. in loc. Ioh. Rosini supra laud. De more claudendi aperiendique Iani Quirini Fanum, ut aliquid addam, non ter solum; sed pluries illud factum esse, adnotavit Casaub. Primo quidem sub Numa, instituti auctore, cuius temporibus per Annos

quadraginta tres Iani portae clausae fuêrunt. A. dein ab. U. C. 519. Coss. T. Manlio Torquato, C. Attilio Balbo II. iterum Ianum clausum, codemque Anno rursum apertum esse, referunt multi. Tertium clausit Aug. A. U. C. 725. Cosl. se V. et Sexto Apuleio, post victum Antonium. Quartum idem Princeps, Cosl. Ipso IX. et M. Iunio silano, quum ex bello Cantabrico Romam rediislet, A. U. C. 729. Quintum rursus clausit idem Imp. circa tempora nati Regis et Pontificis Summi SER VATORIS nostri: mansitque sic obseratus fere per duodecim Annos, ad Varianam usque cladem. Tum apertae eius fores ad Neronis usque tempora patuêrunt. Sextum clusit Nero, se III. et Valerio Messalâ Cosl. A.U. C. 811. Septimum (Tacitus et Orosius dicunt sextum, quia Nero sine causa clauserat) Vespasianus A. U. C. 824. se III. et Nervâ Coll. a quo tempore super Iani portis altum silentium est, usque ad Gordianum Iun. quem, Iano aperto, contra Persas esse profectum, A. U. C. 995. Praetextato et Attico Coss. testatur in eo Capitolin. Sed et Christianis Impp. servatum aliquandiu vet. hoc institutum, discimus ex Amm. Marcell. l. 16. c. x. ubi, post victum Magnentium, Constantium, sublatis omnibus Tyrannis iam unum Orbis Dominum, Ianum clausisse, memorat, A. U. C. 1105. Vide Casaub. ad Aug. Suet. c. 22. ubi Inscriptionis, quae Emeritae in Hispania exstat, initium hanc in rem istud quoque exhiber: IMP. AES. DIVI. F. AUGUSTUS. PONT. MAX. COS. XI. TRIBUNIC. POT. X. IMP. VIIII. ORBE. MARI. ET. TERRA. PACATO. TEMPLO. IANO. CLAUSO. etc. Plura de Iano, praeter Auctores praefatos, vide apud Casp. Barthium Comm. Superstition. et Gerh.

Ioh. Voss. de orig. et progr. Idol. l. 1. c. 12. ubi inter Reges Aborigenes, eosqueve Deos Indigetes eum falso referri; c. 18. ubi Noe, vel potius Iavan illum, patrem Ionam: l. 2. c. 15. et 16. ubi Solem per eum cultum fuisse, docet, et de variis epithetis eius, Sceptro insuper et clave, cum quibus pingebatur, aliisque huc pertinentibus, accurate agit.

Varia Iani cognomina.

Bifrons dictus est, vel quod genere Graecus, sede Italus fuerit: vel quod Italos a fero vitae genere ad civiliorem vitam traduxerit: vel quod vir prudentissimus fuerit: vel quod Ianus sit mundus geminâ facie, hac Ort. spectante, illâ Occas. Clusius appellatus est, quia valvae eius pace claudebantur. Consivus, a conserendo nomen habuit, i. e. a propagatione generis humani. Curiatius, aedem habuit ab Horatio exstructam, in memoriam Curiatii a se interfecti, in nobili illa Tergeminorum pugna. Deus Deorum, in Saliorum carmine appellatus est. Geminus sive Quadrifrons fictus et vocatus fuit, quod universa climata Maiestate suâ complecteretur. Iunonius, nomen habuit ex eo, quod non solum mensis Ianuarii, sed omnium mensium, ingressus tenear. Unde 12. ei aras pro totidem mensibus dedicatas scribit Varro Rer. Rom. l. 5. Pater dictus est, quia omnium Deorum primus fuit. Vide infra Pater. Patulcius, quia belli tempore valvae eius patebant. Ovid. Fast. l. 1. v. 129.

Nomina ridebis, modo namque Patulcius idem,

Et modo sacrifico Clusius ore vocor.

Quadrifrons, vide supra Geminus. Habebat templum amplissimum 4. portarum in Foro Rom. quod ei Aug. dedicavit: Ianus ipse, qui in eo colebatut, Falscis Thusciae civitate captis, in Forum transitorium Romam translatus erat. Templi iconem e veteri lapide exhibet Ioh. Rosin. loc. praef. Quirinus appellatus est, quasi bellorum potens; ab hasta, quam Sabini Curim vocabant. Septimianus, non Dei, sed aedificii pervii, a Sept. Seu. fortasse exstructi, nomen fuisle videtur. Ianos enim talia aedificia quadriformia ac pervia appellata fuisse, infra videbimus. Thyraeus, vide infra. Viri Celebres.

II.

JANUS

locus Romae, ubi foeneratores consistebant, ubi Iani simulacra fuêre. Ovid. de Rem. Amoris. l. 2. v. 165.

Qui puteal Ianumque timet, celeresque Kalendas.

Horat. Ep. 1. l. 1. v. 55.

—— Haec Ianus summus ab imo

Perdocet ———

Vide Torrent. ad locum. Nic. Lloyd. Lucan. Civ. Bell. l. 5. v. 6. Iani medii meminit inter alos A. Gell. qui eum in clientela L. Antonii fuisle ait. Hic cur id nomen tulerit, quaerunt Eruditi. In Regione Fori Rom. duo Iani erant, ad arcam Fabianam, ut ait Victor, incrustati et adornati signis, superior et inferior, celebris mercatorum locus et foeneratorum, apparetque, spatium inter utrumque Ianum medium fuisse dictum, Hadr. Turneb. Advers. l. 26. c. 26. Ita Cornutus ad Palaemonem, Iani templum biforis, inquit, in clivo Capitolino vetustissimum, crustatis marmoreis vel e Partis columnis vidimus: quia in medio eius clivi summitas, Ianus summus: et imus, in extremo clivo appellatur. Locus sub templo, medius etiam Ianus dicitur, ubi puteal et foener atores incolerent. Hier. Magius Miscell. l. 2. c. 12. ideo Ianum medium dici existimat, quod inter duo fora sacratus staret, ad quem tamquam celebriorem ac ratione loci commodiorem et foeneratores et mercatores convenire solerent. Marcell. Donat. ad illud Suet. in Domit. c. 13. Ianos arcusque cum quadriiugis exstruxit, annotat: Nos arbitramut, per Ianos intelligendas esle portas illas magnas, quae in viarum capitibus exstrui solebant ab antiquis Romanis, unicâ tantum ianuâ, aditum praebentes, vulgo Portoni. Oisel. in A. Gell. l. 1. c. 16. suspicatur quoque, Ianum medium dictum esle spatium, quod erat inter Ianum summum et imum: De quo Horat. l. 1. Ep. 1. v. 55.

——— Haec Ianus summus ad imum.

et Cic. l. 2. Offic. a quibusdam viris optimis ad medium Iani sedentibus Non desunt, qui tres Ianos fuisse scribant: inter quos Liv. l. 41. c. 28. de Q. Fulvio Flacco Censore, In his et cloacam circumducendam et forum porticibus tabernisque claudendum, et Fanos tres faciendos. Verum et plures in Urbe Ianos esse, dixit Ovid. per quos intelligendae transitiones vel fornicata opera, et arcus marmorei, ut ex Suet. patet. Sic Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 2. c. 3. in plurai numero Iani, dicta sunt aedificia quadriformia et pervia, sive stata illa et lapidea, sive ex materia pro tempore excitata, cuiusmodi multi in Urbe fuêrunt, teste P. Victore, cum ait: Iani Quadrifrontes per omnes regiones marmoribus incrustati et adornati insignibus militaribus et signis, duo praecipue ad arcum Fabianum (in aliquibus est, ad arcam Fabianam) superior inferiorque, ubi Argentarii et Numularii artem suam exercebant. Vide quoque Acron. et Prophyrion. in Horat. nec non Ioh. Brodaeum Miscell. l. 2. c. 19. Fuisse autem Ianos huiusmodi, seu transitiones pervias, ut Tullius interpretatur, non minus ac Fora, magnâ hominum frequentiâ celebrari solitos, Amm. Marcell. docet l. 38. c. 4. potiores auctoritate longaevâ, per ianos et fora clamitant saepe, Remp. stare non posse. Sed et ex urbe in colonias transiisse, testis est Liv. l. c. Fulvius Flaccus locavit forum porticibus tabernisque claudendum et Ianos tres faciendos. Vide Casaub. ad Suet. Aug. c. 31. ubi hic, Pompeii, ait, statuam marmoreo Iano supposuit etc. Vide quoque Salmas. ad Spartian. in Seu. ubi de Iano Septimiano